Poznaj samego siebie

Co właściwie oznacza samopoznanie? Samo słowo sugeruje pewien ruch do wewnątrz – człowiek poznaje sam siebie. Jest to możliwe oczywiście tylko w taki sposób, że bada on sam siebie, przygląda się sobie. Jak to osiągnąć? Kiedy badamy jakiś obiekt przyglądamy mu się, dotykamy, próbujemy go używać odkrywając, do czego może służyć. Lecz jak można przyjrzeć się samemu sobie? Stanąć przed lustrem? Owszem, coś zobaczymy, ale co? Po pierwsze obraz nie do końca zgodny z pierwowzorem: prawa strona będzie widoczna po lewej, a lewa po prawej. Po drugie, będziemy mogli widzieć jedynie jakiś wycinek zewnętrznego obrazu naszego ciała. A poznać siebie z pewnością znaczy coś więcej niż ujrzeć swój zewnętrzny wizerunek (choć i to będzie bardzo owocne – jeśli naprawdę p o t r a f i m y patrzeć).
Co zatem jeszcze należałoby ujrzeć? Starożytna formuła, tak często przywoływana przez Sokratesa, brzmi: „Poznaj samego siebie”. Widniała ona na frontonie świątyni Apolla w Delfach, lecz być może jest starsza niż cała grecka kultura. Co sugeruje nam starożytna mądrość ukryta w tych słowach? Wydaje się, że chodzi o wgląd w głąb siebie, pewien szczególny rodzaj introspekcji. Możemy przyglądać się swoim reakcjom na różne wydarzenia, działania i słowa innych ludzi, czy nawet – zmiany pogody. Możemy badać mechanizmy, które tymi reakcjami rządzą. Możemy także – na co tak wielki nacisk kładą współcześnie różne nurty psychoanalizy – zacząć uważnie śledzić wspomnienia z przeszłości, szukając w niej czynników odpowiedzialnych za nasze obecne problemy psychiczne czy emocjonalne. Badając siebie w ten sposób zgromadzimy z pewnością wiele bardzo użytecznych danych. Jeśli będziemy robili to w sposób systematyczny i uczciwy, prawdopodobnie uświadomimy sobie jak fałszywy jest nasz obraz siebie, jak to, czym myślimy, że jesteśmy niewiele ma wspólnego z tym, kim naprawdę jesteśmy.
Wszystko powyższe jest z pewnością bardzo ważne, ale czy wyczerpuje to znaczenie słów: „Poznaj samego siebie”? Oczywiście, że nie. Jeśli sięgniemy do jakiejkolwiek tradycji hermetycznej, znajdziemy tam jeszcze jeden bardzo ważny aspekt samopoznania. Otóż człowiek jest mikrokosmosem, to znaczy kosmosem w miniaturze. Mówiąc o tej idei – że istota ludzka stanowi odwzorowanie całego makrokosmosu, nie trzeba się odwoływać zaraz do hermetyzmu. Wystarczy przywołać starotestamentową formułę, wedle której zostaliśmy stworzeni na obraz i podobieństwo. Oznacza to, że badając siebie człowiek jest w stanie obserwować prawa rządzące wszechświatem. „Jak w górze, tak na dole” – głosi Szmaragdowa Tablica.
Można więc powiedzieć, że najbardziej pożądanym celem samopoznania jest zrozumienie nie tylko siebie, ale także praw rządzących rzeczywistością w różnych jej aspektach. Jest też oczywiste, że osiągnięcie takiego wglądu musi wiązać się z przemianą samego poznającego. Lub inaczej rzecz ujmując – ujrzenie w sobie prawdy o własnej osobie oraz o otaczającej rzeczywistości, w sposób nieunikniony prowadzi do przemiany. Nasz dotychczasowy skrajnie subiektywny sposób postrzegania ustępuje miejsca innemu – bardziej neutralnemu, mniej zabarwionemu różnymi przejętymi nieświadomie od innych przekonaniami, czy gotowymi sądami. Poznając siebie zaczynamy badać, przyglądać się bez uprzedzeń, czyli – nie przyjmując niczego na wiarę, nie zadowalając się mniej lub bardziej wyszukanymi argumentami naszego intelektu. Próbujemy z o b a c z y ć, bez uprzedzeń, bez z góry powziętych sądów. Próbujemy nauczyć się nie wiedzieć niczego z góry.
Próbujemy stać się uważni.

Jeżeli ktoś chciałby przeczytać inne moje teksty dotyczące tego tematu, zapraszam na mojego bloga: http://poznanie-siebie.blogspot.com